Czym są dobra osobiste?

Dobra osobiste nie mają wartości majątkowej i wiążą się z naturą człowieka. Uznaje je i respektuje całe społeczeństwo oraz system prawny. Należą do nich między innymi:

• zdrowie;
• wolność;
• nietykalność mieszkania (tzw. miru domowego);
• swoboda sumienia;
• nazwisko;
• godność;
• pseudonim;
• prawo do prywatności;
• prawo do pochówku bliskich;
• tajemnica korespondencji;
• wizerunek;
• twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska

Granice każdego z dóbr wyznacza prawo, moralność i obyczaje obowiązujące w danym kraju. 

Naruszenie dóbr osobistych – przykłady

Dobra osobiste są objęte ochroną prawną, a więc ich naruszenie jest nielegalne i może podlegać karze. Częstym problemem jest naruszenie dóbr osobistych w pracy, w szkole, w domu, a nawet przez różne urzędy i instytucje administracyjne. Przykładem są naruszenia:

• tajemnicy korespondencji – czytanie cudzych e-maili, wiadomości w komunikatorach internetowych i listów;
• prawa do zdrowia i życia – akty przemocy, bójki i okaleczanie;
• wizerunku i godności – wyśmiewanie, pomówienia i poniżanie; takie zachowania mogą przejawiać się nie tylko w świecie realnym, ale też w internecie;
• praw autorskich – przetwarzanie cudzej pracy (plagiaty) oraz kopiowanie zdjęć i plików muzycznych.

Jakie są konsekwencje za naruszenie dóbr osobistych?

Naruszenie dobrego imienia oraz innych niematerialnych dóbr człowieka jest w wielu przypadkach nie tylko wykroczeniem, ale nawet przestępstwem. W takiej sytuacji osoba, która w akcie przemocy sprawiła uszczerbek na Twoim zdrowiu (naruszyła dobro, jakim jest zdrowie), może ponieść odpowiedzialność w postaci kary pozbawienia wolności. 

Zgodnie z treścią art. 24 k.c., jeśli Twoje dobra osobiste zostały naruszone, masz pełne prawo dochodzić odpowiedzialności przed sądem. Można wskazać kilka roszczeń przeciwko osobie, która dokonała naruszeń i są to:

• zaniechanie kontynuowania naruszenia – to jedno z najczęstszych roszczeń. Jest stosowane chociażby wtedy, gdy ktoś przywłaszczył sobie zrobione przez Ciebie zdjęcie i udostępnił je jako swoją własność. Możesz wtedy domagać się usunięcia fotografii z prywatnego albumu osoby dopuszczającej się naruszenia. 
• likwidacja skutków naruszenia – jest powszechnie stosowanym rozwiązaniem w przypadku celebrytów i redakcji pism plotkarskich. Przykładowo, jeśli ktoś opublikuje oczerniający Cię wpis w internecie, możesz żądać oficjalnych przeprosin i wyjaśnień, że zamieszczone informacje były nieprawdziwe. 
• odszkodowanie za naruszenie dóbr osobistych – masz do niego prawo, o ile przez czyjeś naruszenie doznałeś straty majątkowej. Pieniądze dostaniesz gdy np. wybito szybę w trakcie napaści na Twój dom albo padłeś ofiarą bójki i przez doznane kontuzje ponosisz koszty leczenia. 
• zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych – specjalny typ rekompensaty, który obejmuje krzywdę niematerialną. Pieniądze przysługują Ci nie z faktu utraty zdrowia lub przedmiotów materialnych, a przez cierpienie fizyczne i psychiczne, jakich doznałeś wskutek naruszenia dóbr osobistych. Podczas wyliczania kwoty zadośćuczynienia pod uwagę brany jest m.in. czas trwania i stopień nasilenia doznanej krzywdy. Przykładem takiej sytuacji jest chociażby utrata renomy po opublikowaniu obraźliwych treści na Twój temat.

O tym, które z roszczeń Ci przysługuje, decyduje przede wszystkim rodzaj naruszenia dóbr osobistych. Dlatego zanim wystąpisz z wnioskiem, skonsultuj swoją sytuację ze specjalistami do spraw odzyskiwania odszkodowań. Dowiesz się, o co możesz się ubiegać i jaka przysługuje Ci kwota rekompensaty finansowej. 

Jak złożyć pozew o naruszenie dóbr osobistych?

Warunkiem usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych lub otrzymania odszkodowania czy zadośćuczynienia jest złożenie pozwu. Jako poszkodowany powinieneś udowodnić, że ktoś bezprawnie naruszył Twoje dobre imię, prawo do prywatności lub jakiekolwiek inne dobro niematerialne. 

W pozwie określ, jakie dobro osobiste zostało naruszone. Opisz swoje odczucia i to, w jaki sposób wpłynęło na Ciebie zachowanie sprawcy. Wyjaśnij, na czym polega naruszenie i jakie były okoliczności tego zajścia. Na tej podstawie sąd będzie mógł oprzeć zarzut bezprawnego naruszenia i wydać wyrok na sprawcę. Pozew podpisz własnoręcznie i złóż go w sądzie wraz z kompletem załączników (materiałem dowodowym dokumentującym dopuszczenie się naruszenia, mogą to być m.in. zeznania świadków). Pozew złóż w 1 egzemplarzu dla sądu oraz w liczbie odpisów odpowiadających pozwanym (przykładowo: 2 pozwanych – 2 odpisy). 

W trakcie trwania procesu cywilnego trzeba podać dowody na postępowanie sprawcy i konkretne żądania, czyli to, jakich zachowań domagasz się w celu usunięcia skutków naruszenia (np. publiczne przeprosiny, wypłata zadośćuczynienia). Na tym etapie warto mieć eksperckie wsparcie prawnika, który dostosuje środki usunięcia skutków do rodzaju, stopnia i zasięgu dokonanego naruszenia.